Badania o seksualności i rodzicielstwie osób z niepełnosprawnością ruchową

Badania potwierdzają znaczenie barier i ograniczeń z jakimi spotykają się na co dzień osoby z niepełnosprawnościami.

Ponad jedna trzecia badanych osób z niepełnosprawnościami doświadczyła sytuacji, w której usłyszała, że temat seksu, a nawet seksualności jej nie dotyczy ze względu na niepełnosprawność, przy czym częściej sytuacja ta dotyczy kobiet niż mężczyzn.

Ponad połowa badanych odczuwa opór w realizowaniu swoich potrzeb seksualnych. Wiąże się to zarówno z przeszkodami fizycznymi, choćby w ułożeniu ciała, jak i barierami psychicznymi np. lękiem przed bliskością, intymnością, lękiem przed brakiem satysfakcji po stronie partnera/partnerki, brakiem prywatności czy poczuciem zależności.

Istotnym elementem jest kwestia społecznego postrzegania i akceptacji niepełnosprawności, a także reakcje najbliższego otoczenia. Otwartość i gotowość na rozmowę o seksualności z osobami z niepełnosprawnościami stanowi duże wyzwanie dla bliskich i rodziny.

Zauważona została różnica w podejściu do niepełnosprawności wśród osób z niepełnosprawnością nabytą a wrodzoną. Osoby z niepełnosprawnością nabytą traktują ją jako stan, z którym muszą się zmierzyć i pogodzić, jednocześnie dążąc do możliwie największej samodzielności i niezależności. W przypadku niepełnosprawności wrodzonej, jest ona częściej traktowana jako nieodłączny element życia, postrzegany zazwyczaj negatywnie. Ze względu na częsty brak samodzielności oraz troskę rodziców, trudniej jest zawalczyć o niezależność, co wiąże się z większym wykluczeniem w obszarze realizowania swoich potrzeb seksualnych, czy wręcz nawiązywania relacji z innymi ludźmi. Sytuacji wykluczenia ze strony członków rodziny doświadczają częściej kobiety, niezależnie od rodzaju niepełnosprawności.

Kluczowa rola języka jakim mówimy o niepełnosprawności

Według badanych – język debaty o niepełnosprawności powinien nabrać bardziej neutralnego charakteru. Aktualnie nadal niepełnosprawność wiąże się z kategoriami: litości, lęku, niepewności czy nawet wrogości.

Rodzice – różnice w podejściu do niepełnosprawności dziecka

W przypadku ojców silnie rysuje się kwestia braku lub ograniczenia sprawności w kontekście postrzegania niepełnosprawności, odczuwana jest jako kwestia niemożności poradzenia sobie w czynnościach, do których potrzebna jest siła i sprawność fizyczna. Matki osób z niepełnosprawnościami bez wątpienia bardziej emocjonalnie postrzegają sytuację swoją i swoich dzieci. Uświadamiają sobie jak ważne jest odnajdywanie dobrych stron w każdej sytuacji, dostrzeganie postępów, jednogłośnie stwierdzają także, że pomoc psychologa_żki jest konieczna.

Partnerzy_ki osób z niepełnosprawnościami – podejście do niepełnosprawności

Wśród partnerów i partnerek osób z niepełnosprawnością ruchową w kontekście definiowania niepełnosprawności na pierwszy plan wysuwa się kwestia barier fizycznych, które przekładają się później na kolejne aspekty życia. Niepełnosprawność negatywnie wpływa na możliwości zawodowe, zarówno osoby z niepełnosprawnością, jak i jego/jej partnera_ki. W relacjach kobiet częściej pojawiał się wątek rezygnacji z pracy zawodowej na rzecz opieki nad niepełnosprawnym partnerem lub pozyskiwanie środków na jego leczenie i rehabilitację. Wiele partnerek często podkreślała temat przemocy (częściej wątek przemocy werbalnej) ze strony partnera, jako konsekwencja pojawienia się niepełnosprawności.

Podejście rodziców do edukacji seksualnej dzieci z niepełnosprawnościami

Matki częściej niż ojcowie w swoich narracjach opowiadają o seksualności dzieci. To matki są bardziej zaangażowane w życie swoich dzieci – na poziomie codziennego funkcjonowania, dbania o zdrowie, kwestii związanych z seksualnością. Matki zwracają uwagę na aspekt seksualności związany z relacją z samym sobą, swoim ciałem, poczuciem byciem atrakcyjnym_ą. Ojcowie osób z niepełnosprawnością rzadziej rozmawiają na temat seksualności z dziećmi, właściwie nie potrafią zdefiniować czym jest seksualność w odniesieniu do ich dzieci.

Wpływ niepełnosprawności na seksualność w relacji partnerów_ek osób z niepełnosprawnościami

Partnerki w swoich wypowiedziach skupiały się na relacjach opartych na intymności, nie akcentując sfery cielesnej. Partnerzy mówili o seksualności jako połączeniu potrzeb fizycznych i emocjonalnych. Zarówno wśród kobiet, jak i wśród mężczyzn, problemem w realizacji potrzeb seksualnych w sytuacji, kiedy jedna z osób jest osobą z niepełnosprawnością ruchową, często jest psychika osoby z niepełnosprawnością. W obu grupach silnie akcentowana była zależność – poczucie atrakcyjności i wysokiej samooceny zależy od poczucia niezależności i sprawczości.

Asystencja osobista a relacje

Polski system asystencji osobistej niewątpliwie nie odpowiada na potrzeby osób z niepełnosprawnościami. Jest zbyt mało elastyczny w kwestii godzin oraz zakresu usług. Chociaż wszyscy biorący udział w badaniu podkreślali rolę niezależności osoby z niepełnosprawnościami jako niezbędną do satysfakcjonującego życia, to zaledwie 12% badanych zadeklarowało, że kiedykolwiek korzystało z usług asystenta osobistego.