Masz prawo czuć się dobrze – o zdrowiu psychicznym, które dotyczy nas wszystkich  

Temat zdrowia psychicznego coraz częściej pojawia się w przestrzeni publicznej – rozmawiamy o depresji, o terapii, o wypaleniu zawodowym czy lęku społecznym. Jednak wciąż wiele osób nie wie, kiedy i dlaczego warto szukać pomocy. Czym właściwie jest profilaktyka zdrowia psychicznego? Jakie znaczenie ma edukacja seksualna w kontekście dobrostanu psychicznego? I dlaczego tak ważne jest, aby mówić o tym niezależnie od płci, wieku czy poziomu sprawności? 

Choroby psychiczne nie mają jednej twarzy 

Profilaktyka zdrowia psychicznego to wszystkie działania, które mają na celu wspieranie dobrostanu psychicznego i zapobieganie trudnościom psychicznym, zanim się pojawią lub zanim się pogłębią. O psychikę powinniśmy dbać podobnie jak dbamy o ciało. Nie trzeba mieć konkretnej diagnozy czy szerokiej wiedzy, co się z nami dzieje, nie trzeba też „zawalić się” pod ciężarem codzienności, żeby sięgnąć po wsparcie psychologiczne czy psychiatryczne. Zdrowie psychiczne, tak samo jak fizyczne, potrzebuje regularnej troski. Choroby czy zaburzenia zdrowia psychicznego niestety nie wybierają – nie obchodzi ich, ile mamy lat, czy jesteśmy kobietami, mężczyznami, osobami niebinarnymi, czy chodzimy, czy poruszamy się na wózku. Nie powinniśmy też czekać, aż pojawi się coś naprawdę „poważnego” – warto działać wcześniej, kiedy wciąż mamy siłę i zasoby, by zatroszczyć się o siebie. Profilaktyka zdrowia psychicznego może być m.in. codziennym dbaniem o siebie: o sen, o odpoczynek, o relacje, o to, jak mówimy do siebie w głowie. Czasem to codzienne, małe rzeczy chronią nas przed poważniejszymi kryzysami. 

Kiedy warto sięgnąć po pomoc? 

Nie trzeba dramatycznych okoliczności, żeby umówić się do psychologa, psycholożki czy innej osoby zajmującej się zdrowiem psychicznym. Jeśli czujesz przemęczenie, masz trudności z pamięcią lub/ i koncentracją uwagi, masz kłopoty ze snem lub apetytem, masz poczucie, że wszystko cię przytłacza, coraz mniej rzeczy cię cieszy czy twoje relacje zaczynają się psuć – to mogą być sygnały, żeby poszukać wsparcia. Nawet jeśli uważasz, że „inni mają gorzej”, czy myślisz, że „nic się nie stało”. Nie musisz mieć też gotowych odpowiedzi, bo czasem wystarczy znaleźć jedynie przestrzeń, by poszukać ich razem z kimś innym. 

Edukacja seksualna a zdrowie psychiczne 

Choć często postrzegamy edukację seksualną jako coś związanego wyłącznie z fizycznością, to w rzeczywistości jest ona bardzo mocno powiązana z naszym zdrowiem psychicznym. Brak wiedzy o ciele, granicach, zgodzie czy przyjemności może prowadzić do wstydu, lęku, a w niektórych przypadkach nawet traumy. Edukacja seksualna uczy, jak dbać o siebie, jak rozpoznawać swoje potrzeby, jak stawiać granice, jak szanować innych i siebie. To podstawa do budowania bezpiecznych relacji, również z samym, samą sobą.  

Dla wielu osób, szczególnie z niepełnosprawnościami, edukacja seksualna jest jedną z niewielu przestrzeni, w której mogą dowiedzieć się, że ich potrzeby są naturalne, że mają prawo do intymności i przyjemności. Brak tej edukacji może z kolei skutkować wykluczeniem z życia społecznego i relacyjnego, utrwalaniem stereotypów, a także narażeniem na przemoc (zarówno fizyczną, jak i psychiczną). Dlatego mówienie o seksualności i emocjonalności nie jest „fanaberią” – to część profilaktyki zdrowia psychicznego. I to bardzo ważna. 

Profilaktyka zdrowia psychicznego osób z niepełnosprawnością ruchową 

Mówienie o zdrowiu psychicznym w kontekście osób z niepełnosprawnościami nie powinno ograniczać się wyłącznie do leczenia, rehabilitacji czy opiekowania kryzysów, równie istotna jest profilaktyka i budowanie trwałych zasobów wspierających dobrostan. Osoby z niepełnosprawnościami częściej mogą doświadczać izolacji, przewlekłego stresu, przeciążenia emocjonalnego i społecznej niewidzialności. To efekt życia w systemie, który nie uwzględnia wielu z nas. Profilaktyka zdrowia psychicznego w tym kontekście oznacza więc tworzenie wspierających środowisk, które uwzględniają indywidualne potrzeby m.in. dostępność komunikacyjną, architektoniczną czy cyfrową. Nie chodzi tu o „dostosowanie” kogoś do świata, ale o to, by świat przestał ignorować realne potrzeby osób z niepełnosprawnościami, także te emocjonalne, relacyjne i psychiczne.  

Jak dbać o zdrowie psychiczne – będąc osobą z niepełnosprawnością (i nie tylko) 

Troska o zdrowie psychiczne nie ma jednej, uniwersalnej formy, bo każdy, każda z nas ma inne potrzeby, ograniczenia i zasoby. To, co wspiera jedną osobę, dla innej może być zupełnie niedostępne lub nieefektywne. Dlatego ważne jest, żeby szukać swoich własnych sposobów i rytuałów dbania o dobrostan psychiczny. Dla wielu osób z niepełnosprawnościami ta troska może wymagać większego zaangażowania np. szukania specjalistów, którzy mają doświadczenie w pracy z osobami z niepełnosprawnościami, budowania własnej sieci wsparcia, która nie będzie patrzeć na osobę wyłącznie przez pryzmat niepełnosprawności czy uczenia się stawiania granic, które od lat były przekraczane (np. w gabinetach lekarskich, relacjach z osobami opiekuńczymi). Dbałość o psychikę nie musi być skomplikowana, może zacząć się od zwykłego pytania „Czego dziś potrzebuję?” i dania sobie prawa do odpowiedzi, nawet jeśli brzmi ona: „odpoczynku”, „płaczu” albo „milczenia”. 

Warto szukać przestrzeni, które są bezpieczne i akceptujące – czy to grupy wsparcia, społeczności w sieci czy kontaktu z terapeutą, terapeutką. Dla wielu osób pomocne bywa też tworzenie codziennej rutyny, w której jest miejsce na coś, co daje przyjemność albo poczucie wpływu, nawet jeśli to drobna rzecz. 

Zdrowie psychiczne prawem, nie przywilejem! 

Dbając o zdrowie psychiczne, dbamy o różne aspekty naszego życia: o relacje, o ciało, o pracę. To nie przywilej, a potrzeba i każda osoba zasługuje na to, by się o tę potrzebę zatroszczyć. Bez względu na to, kim jesteś, jak się poruszasz, kogo kochasz, w co wierzysz – Twoje zdrowie psychiczne ma znaczenie. 

Troska o zdrowie psychiczne to nie tylko leczenie, ale również profilaktyka – normalizacja emocji, dostępność wsparcia i język, który nie wyklucza. To przestrzeń, w której można zadbać o siebie, zanim dojdzie do kryzysu. I miejsce, gdzie można wrócić, jeśli już się w tym kryzysie jest. Zdrowie psychiczne to też rozmowy o seksualności, o byciu widzialnym, widzialną, o przyjemności, o godności i o granicach. To szacunek do własnego ciała, ale też do ciał innych. To edukacja, która nie ocenia, ale wspiera. To prawo do miłości, dotyku, relacji – niezależnie od orientacji, tożsamości, wyglądu czy poziomu sprawności. 

Jeśli potrzebujesz wsparcia psychologicznego, Fundacja Avalon oferuje bezpłatne konsultacje dla osób z niepełnosprawnościami oraz ich bliskich. W ramach Pomarańczowego Telefonu Wsparcia możesz skorzystać z pomocy psychologa, który pomoże Ci np. w radzeniu sobie z trudnościami emocjonalnymi, budowaniu pewności siebie czy zwiększaniu samodzielności w codziennym życiu.  

Aby umówić się na konsultację, zadzwoń pod numer 530 001 130 lub napisz na adres [email protected]. Więcej informacji znajdziesz tutaj.